มอก. 2677-2558:ระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี

เมื่อวันพุธ 23-11-2559 ได้มีโอกาสเข้าร่วมสัมมนาจัดโดยสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช) ร่วมกับสถาบันรับรองมาตรฐานไอเอสโอ เกี่ยวกับมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี (มอก. 2677-2558)” ณ โรงแรมเอเชีย กรุงเทพมหานคร สำหรับผู้เข้าร่วมการสัมมนาในครั้งมีทั้งบุคลากรจากภาครัฐและเอกชน

แอบดีใจที่ปัจจุบันมีความตื่นตัวเรื่องของความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีมากขึ้น โดยมีการประกาศว่าจะมีการบังคับใช้ พ.ร.บ.ความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการ และทางสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช) ก็สนับสนุนโครงการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี จะเริ่มบังคับใช้ใน พ.ศ. 2560  

ทำให้หน่วยงานต่างๆที่เกี่ยวข้องหันมาตื่นตัว สนใจเรื่องความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการมากยิ่งขึ้น รวมทั้งมีความพยายามที่จะพัฒนาห้องปฏิบัติการให้เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานตาม พ.ร.บ. ความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ ถ้าดูแค่ชื่อเรื่องก็ต้องบอกว่าเรื่องนี้เกี่ยวกับเจ้าของบันทึกโดยตรง รวมทั้งทุกคนที่ต้องทำงานเกี่ยวกับสารเคมี

ถ้าอย่างนั้นเรามาเริ่มทำความรู้จักกับมอก. 2677-2558 กันคร่าวๆนะคะ ส่วนถ้าใครต้องการรู้ต้องการรู้ลึกรู้ซึ้งกับ มอก. ดังกล่าวสามารถอ่านได้ตามลิงค์ด้านล่างนะคะ สำหรับบันทึกนี้เอาแบบสรุปย่อค่ะ

1. ระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี เล่ม 1: ว่าด้วยเรื่องข้อกำหนด มาตรฐานเลขที่ มอก. 2677 เล่ม 1-2558  http://labsafety.nrct.go.th/index.php/2014-05-19-04-40-01/docman/-1/29-2015-10-19-03-48-42/file

2. ระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี เล่ม 2: ว่าด้วยเรื่องข้อแนะนำทั่วไปเกี่ยวกับหลักการ ระบบ และเทคนิคในการปฏิบัติข้อกำหนด มาตรฐานเลขที่ มอก. 2677 เล่ม 2-2558  http://labsafety.nrct.go.th/index.php/2014-05-19-04-40-01/docman/-1/30-2015-10-19-03-51-01/file

ระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวกับสารเคมี โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้นําไปใช้พัฒนาระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ แต่มาตรฐานฉบับนี้ไม่คลอบคลุมข้อปฏิบัติเกี่ยวกับสารกัมมันตรับงสีและวัตถุชีวภาพ

สำหรับบันทึกนี้เรามาเริ่มกันที่ข้อกำหนด ระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติซึ่งอยู่ในข้อ 3 ของข้อกำหนด

3. ข้อแนะนําในการจัดทําระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ

3.1 นโยบายความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ องค์กรต้องกําหนดนโยบายความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการให้เป็นส่วนหนึ่งของนโยบายองค์กร ซึ่งนโยบายจะต้องกล่าวถึงวัตถุประสงค์ แผนงาน และความมุ่งมั่นขององค์กรในการดําเนินงานด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการ และต้องเปิดโอกาสให้ผู้ปฏิบัติงานมีส่วนร่วมในการกําหนดนโยบายและการจัดการด้านความปลอดภัย

3.1.1 การบริหารจัดการด้านความปลอดภัยมีการแบ่งออกเป็น 7 องค์ประกอบคือ

(1) โครงสร้าง หน้าที่ ความรับผิดชอบ

(2) การจัดการสารเคมี

(3) การจัดการของเสีย

(4) ลักษณะทางกายภาพของห้องปฏิบัติการ

(5) การเตรียมความพร้อม และตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน

(6) การให้ความรู้ และการสร้างจิตสํานึก

(7) การจัดการเอกสาร

3.2 การวางแผน

3.2.1การบริหารความเสี่ยง

ให้วางแผนการดําเนินงานเพื่อลดความเสี่ยงโดยมีมาตรการป้องกันอันตรายที่อาจเกิดขึ้นแก่ผู้ปฏิบัติงาน โดยการบริหารความเสี่ยงและดําเนินการให้เป็นไปตามกฎหมายและข้อกําหนดอื่นๆที่เกี่ยวข้อง

(1) การประเมินความเสี่ยง

(2) การจัดการความเสี่ยง

(3) การทบทวนความเสี่ยง

3.3 การนําไปใช้และการปฏิบัติ

3.3.1 โครงสร้าง หน้าที่ ความรับผิดชอบ 

องค์กรต้องกําหนดโครงสร้าง อํานาจ หน้าที่ความรับผิดชอบด้านความปลอดภัยพร้อมทั้งแต่งตั้งผู้รับผิดชอบตามโครงสร้าง อย่างน้อย 2 ระดับ ดังนี้                   (1) ฝ่ายบริหารจัดการด้านความปลอดภัยขององค์กร

(2) เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยประจําห้องปฏิบัติการ

3.3.2 การจัดการสารเคมี

ต้องกําหนดให้มีแนวปฏิบัติที่ชัดเจนเกี่ยวกับการจัดการสารเคมีในด้านต่างๆ ดังนี้

(1) การจัดการข้อมูลสารเคมี รวมถึงสารบบสารเคมี

(2) เอกสารข้อมูลด้านความปลอดภัย

(3) การจัดเก็บสารเคมี

(4) การใช้และเคลื่อนย้ายสารเคมี

3.3.3 การจัดการของเสีย

3.3.4 ลักษณะทางกายภาพของห้องปฏิบัติการ

         (1) งานสถาปัตยกรรม

         (2) งานสถาปัตยกรรมภายใน: ครุภัณฑ์ เฟอร์นิเจอร์ เครื่องมือและอุปกรณ์

         (3) งานวิศวกรรมระบบโครงสร้าง

         (4) งานวิศวกรรมระบบไฟฟ้ากําลังและไฟฟ้าแสงสว่าง

         (5) งานวิศวกรรมระบบสุขาภิบาลและสิ่งแวดล้อม

         (6) งานวิศวกรรมระบบระบายอากาศและปรับอากาศ

         (7) งานระบบฉุกเฉินและระบบติดต่อสื่อสาร

3.3.5 การเตรียมความพร้อม และตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน

3.3.6 การให้ความรู้และการสร้างจิตสํานึก

3.3.7 การจัดการเอกสาร

ต้องจัดการเอกสารที่เกี่ยวข้องกับความปลอดภัย ต้องจัดทําบันทึกเพื่อเป็นหลักฐานที่แสดงถึงการปฏิบัติที่เป็นไปตามข้อกําหนด

3.4 การติดตามตรวจสอบและการประเมินผลการปฏิบัติ

ต้องติดตามตรวจสอบการปฏิบัติงานอย่างต่อเนื่องและมีการประเมินผลการปฏิบัติอย่างน้อยปีละครั้ง โดยครอบคลุมห้องปฏิบัติการทั้ง 7 องค์ประกอบ

สิ่งที่น่าสนใจต้องมีการตรวจสุขภาพของผูู้ปฏิบัติงานและตรวจวัดสภาพแวดล้อมในการทํางานตามความเสี่ยงอย่างน้อยปีละครั้ง ทั้งนี้ ต้องบันทึกการติดตามตรวจสอบและประเมินผลการปฏิบัติ เพื่อนําไปใช้ประกอบการพิจารณาทบทวนการจัดการต่อไป

 3.5การทบทวนการจัดการ

ผูู้บริหารระดับสูงขององค์กรต้องแสดงเจตนาให้พัฒนาปรับปรุงระบบการจัดการด้านความปลอดภัยของห้องปฏิบัติการอย่างต่อเนื่อง

เอกสารอ้างอิง

1. มาตรฐานเลขที่ มอก. 2677 เล่ม 1-2558  http://labsafety.nrct.go.th/index.php/2014-05-19-04-40-01/docman/-1/29-2015-10-19-03-48-42/file

2. มาตรฐานเลขที่ มอก. 2677 เล่ม 2-2558  http://labsafety.nrct.go.th/index.php/2014-05-19-04-40-01/docman/-1/30-2015-10-19-03-51-01/file

.........................................................................................................

ความเห็นส่วนตัวคิดว่า ถ้าพูดถึงเรื่องการทำระบบถือว่าเราก็คุ้นเคยกับระบบมาตรฐาน เรื่องระบบเรามีอยู่แล้วเราทำระบบมาตรฐานต่างๆมากมายเช่น

- ISO 9000 ระบบบริหารคุณภาพ

- ISO/IEC 17025 มาตรฐานสากลซึ่งเป็นการประเมินความสามารถทางวิชาการของห้องปฏิบัติการ

- ISO 14000 มาตรฐานระบบการจัดการสิ่งแวดล้อม

เพราะถ้าเราไม่ทำระบบมาตรฐานเราอาจถูกกีดกันทางการค้า ตัวอย่างใกล้ๆตัวที่เห็นได้บ่อยคือ ลูกค้าต้องการห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO/IEC 17025 ถ้าห้องปฏิบัติการทดสอบหรือสอบเทียบใดไม่ได้รับการรับรองบางครั้งลูกค้าก็ไม่เลือกใช้บริการ

(ขอแชร์ประสบการณ์ที่เคยเข้าเรียนในภาควิชาเคมีของมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง หลักสูตร Safety เป็นหลักสูตรบังคับที่ทุกคนต้องเรียนและทางภาควิชาสอนในวัน Induction day ถือว่าเป็นสร้างจิตสำนึกให้ตระหนักถึงความสำคัญของเรื่องความปลอดภัยเกี่ยวกับสารเคมี นักศึกษาทุกระดับชั้นไม่ว่าจะ ป.ตรี ป.โท ป.เอก ในภาควิชาเคมีต้องเรียน และจะต้องเรียนให้ครบตามที่เค้ากำหนด ถ้าเรียนไม่หลักสูตร Safety ไม่ครบจำนวนหน่วยกิจที่กำหนด ถือว่าไม่จบหลักสูตร นอกจากนั้นบุคลากรที่ทำงานที่ภาควิชาเคมีต้องได้รับการฝึกอบรมหลักสูตรดังกล่าวด้วย

ดังนั้นมอก. 2677-2558 ฉบับนี้เน้นและให้ความสำคัญเรื่องความปลอดภัยในห้องปฏิบัติการเพื่อให้เกิดความปลอดภัยกับผู้ปฏิบัติงานและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในห้องปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี เพราะว่าความปลอดภัยในการทำงานห้องปฏิบัติการเป็นเรื่องสำคัญ เราจะต้องตระหนักและให้ความสำคัญถึงเรื่องความปลอดภัยเป็นสิ่งแรกๆเพราะทรัพยากรมนุษย์เป็นทรัพยากรที่มีค่า