การจัดการเรียนการสอนเชิงรุกแบบการใช้ทีมเป็นฐาน (Team-based Learning)

ในระหว่างวันที่ 22-23 กุมภาพันธ์ 2561 ได้มีโอกาสเข้าร่วมการอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การออกแบบการจัดการเรียนการสอนเชิงรุก ด้วยกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันและการใช้ทีมเป็นฐาน ซึ่งจัดโดยสมาคมเครือข่ายการพัฒนาวิชาชีพอาจารย์และองค์กรระดับอุดมศึกษาแห่งประเทศไทย (ควอท) ณ โรงแรมไดมอนด์ พลาซ่า อ.หาดใหญ่ จ.สงขลา โดยทีมวิทยากรจากมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ นำโดย รองศาสาตราจารย์ นพ.อานุภาพ เลขะกุล และคณาจารย์ผู้เชี่ยวชาญจากคณะต่างๆ จึงขอนำสาระความรู้ที่ได้จากการอบรมมาแบ่งปันแก่ผู้ที่สนใจด้านการพัฒนาการเรียนการสอน

Team-based Learning (TBL) หรือ การจัดการเรียนการสอนโดยใช้ทีมเป็นฐาน เป็นแนวคิดที่ริเริ่มโดย Professor Larry K. Michaelsen ในระหว่างสอนที่มหาวิทยาลัย Oklahoma มีวัตถุประสงค์เพื่อแก้ปัญหาการสอนในรายวิชาที่มีนักศึกษาลงทะเบียนเป็นจำนวนมาก โดยเน้นการเรียนรู้ร่วมกันในรูปแบบทีมในชั้นเรียน โดยการจัดการเรียนการสอนโดยวิธี TBL มีขั้นตอนสำคัญ 

1. การเตรียมความพร้อมก่อนการเข้าชั้นเรียน (pre-class preparation) โดยผู้สอนมอบหมายให้ผู้เรียนต้องทำศึกษาเนื้อหารายวิชามาล่วงหน้านอกชั้นเรียน โดยอาจใช้สื่อประเภทตำรา บทความ วิดีโอ อื่นๆ

2. การรับประกันความพร้อม (readiness assurance) ของผู้เรียน ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ

ขั้นตอนที่ 1 การทดสอบผู้เรียนรายบุคคล (Individual Readiness Assurance Test: I-RAT)

ขั้นตอนที่ 2 การทดสอบเป็นทีม (Team Readiness Assurance Test: T-RAT) โดยกำหนดให้เป็นทีมแบบถาวร (permanent team) ที่ประกอบด้วยผู้เรียน 5-7 คน และควรเป็นทีมที่ผู้สอนจัดให้อย่างเหมาะสม

ขั้นตอนที่ 3 การอุทธรณ์จากทีม (Appeals) ในกรณีที่ผู้เรียนมีข้อสงสัยในคำตอบในแบบทดสอบ

ขั้นตอนที่ 4 ผู้สอนให้ข้อมูลย้อนกลับ (Instructor feedback) เพื่อแก้ไขความเข้าใจที่ผิดพลาดของผู้เรียน โดยอาจทำในลักษณะที่เป็นทางการหรือไม่เป็นทางการก็ได้

3. การประยุกต์ใช้ความรู้จากเนื้อหารายวิชา (application of course concepts) ซึ่งอาจจะเป็นการมอบหมายงานตามสภาพจริง (Authentic Tasks) แบบฝึกหัด กรณีศึกษา และอื่นๆ

          การสอนแบบ TBL มีการจัดลำดับกิจกรรมและการจัดสรรเวลาดังภาพที่ 1

ภาพที่ 1 Team-Based Learning Instructional Activity Sequence

ที่มา: Michaelson, L.K. (Eds). (2002). Getting Start with Team-Based Learning. In Team based learning. A transformative use of small groups. Praeger Publisher, Westport, CT.

เครื่องมือสำคัญสำหรับการจัดการเรียนการสอนแบบ TBL คือ แบบวัดความพร้อมรายบุคคล (Readiness Assurance Process: RAT) เป็นคําถามเพื่อให้ผู้เรียนเตรียมตัวอ่านล่วงหน้า โดยผู้เรียนจะถูกกำหนดให้ทำข้อสอบชุดเดียวกัน 2 ครั้ง โดยครั้งแรกเป็นการทำข้อสอบรายบุคคล (I-RAT) และหลังจากนั้นจะทำข้อสอบด้วยกันในรูปแบบทีม (T-RAT) โดยสมาชิกในทีมควรจะต้องมีการอภิปรายกันเพื่อทำการทดสอบในแต่ละข้อ ซึ่งในขั้นตอนนี้อาจใช้แบบทดสอบ Immediate Feedback Assessment Technique (IF-AT) answer sheets ที่สามารถเฉลยคำตอบได้โดยทันทีก็ได้ ตัวอย่างแบบทดสอบดังภาพที่ 2

ภาพที่ 2 Immediate Feedback Assessment Technique (IF-AT) answer sheets

การประเมินผู้เรียนโดยวิธีการสอนแบบ TBL สามารถทำได้ 3 ส่วน คือ 

1. ผลคะแนนการทดสอบรายบุคคล (I-RAT)
2. ผลการประเมินการทำงานของทีม โดยใช้เครื่องมือต่าง ๆ เช่น แบบประเมินผลงาน โดยผู้สอนต้องให้ทีมสร้างผลงานที่สามารถเปรียบเทียบกันโดยอาศัยความเห็นของผู้เชี่ยวชาญรวมทั้งผู้สอน ผลงานของกลุ่มนี้ต้องได้รับการประเมิน และเปรียบเทียบกันบ่อยๆ โดยใช้วิธีการที่เหมาะสม
3. ผลการประเมินโดยเพื่อน (Peer assessment) เพื่อประเมินการมีส่วนร่วมในกิจกรรมกลุ่มของสมาชิกแต่ละคนในทีม โดยที่สมาชิกทุกคนมีโอกาสที่จะประเมินการทํากิจกรรมของสมาชิกแต่ละคน การสนับสนุนที่ให้แก่ทีม เช่น  การเตรียมตัวเองเพื่อการทํางานกลุ่ม การมีส่วนร่วมในการอภิปราย การให้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ต่อทีม การรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น ความเสียสละ เป็นต้น  การประเมินเพื่อนเป็นสิ่งสําคัญเนื่องจากสมาชิกที่จะเป็นบุคคลที่มีข้อมูลถูกต้องเพียงพอที่จะใช้ในการประเมินเพื่อนคนอื่น โดยกำหนดการให้คะแนนแบบรูบริค (Rubric Assessment)  

      จากผลการวิจัยต่าง ๆ สามารถสรุปข้อดีของการจัดการเรียนการสอนแบบ TBL มีดังนี้

1. เกิดความรับผิดชอบของผู้เรียนเป็นรายบุคคล และความรับผิดชอบของผู้เรียนต่อทีม
2. เกิดการพัฒนาทักษะการทํางานเป็นทีมแก่ผู้เรียน
3. ช่วยยกระดับผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียนให้สูงขึ้น
4. ผู้เรียนมีทัศนคติที่ดีต่อรายวิชา

โดยสรุปจะเห็นได้ว่าการจัดการเรียนการสอบแบบการใช้ทีมเป็นฐาน (TBL) เป็นการจัดการเรียนการสอนที่เหมาะสำหรับชั้นเรียนขนาดใหญ่ที่มีนักศึกษาลงทะเบียนจำนวนมาก โดยอาศัยกระบวนการจัดการเรียนการสอนในชั้นเรียนที่ทำให้ผู้เรียนได้มีการเตรียมความพร้อมมาล่วงหน้า และเรียนรู้ร่วมกันผู้เรียนอื่น ๆ ในรูปแบบทีม นำไปสู่ความสามารถในการประยุกต์ใช้ความรู้ได้