หลักการของ “เคมีสีเขียว” (Twelve principles of Green Chemistry)

เมื่อวันศุกร์ที่ 17 พ.ค. 2556 ได้มีโอกาสเข้าประชุมวิชาการ เรื่อง การประยุกต์ใช้ไมโครเวฟในทางเภสัชศาสตร์ เพื่อการสังเคราะห์และการสกัดสารและความรู้เกี่ยวกับอะตอมมิกสเปคโตรสโคปี และ GC-MS เพื่อประยุกต์ใช้ในงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์

มีเรื่องนึงที่บายศรีชอบและสนใจมากๆๆ บรรยายโดย ดร.นพพร ทัศนา ซึ่งมาจากสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์

ส่วนหนึ่งในหัวข้อ Microwave chemistry: A high speed vehicle in organic synthesis and medicinal chemistry ที่ดร.นพพร บรรยายนั้นคือ หลักการของ “เคมีสีเขียว” ดร.นพพรไม่ได้อธิบายรายละเอียดอะไรมากเนื่องจากเวลาจำกัด บายศรีจึงไปหาอ่านเพิ่มเติม และสรุปได้ว่า

 “เคมีสีเขียว” เป็นศาสตร์แขนงหนึ่งที่ยึดหลักปรัชญาในกระบวนการออกแบบและสังเคราะห์วัสดุหรือสารเคมี โดยการลด ละ หรือหลีกเลี่ยงการใช้ หรือสังเคราะห์สาร ที่ก่อให้เกิดอันตรายและเป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม ดังนั้นกระบวนการหรือขั้นตอนทางเคมี รวมถึง การวางแผนการปฏิบัติการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม จึงเป็นหัวใจและกลไกสำคัญของ “เคมีสีเขียว”

ซึ่ง Paul Anastas และ John C. Warner ได้คิดหลักการ การพัฒนา เคมีสีเขียว ไว้ทั้งหมด 12 ข้อ ดังนี้

1. ป้องกันการเกิดของเสีย (Prevent waste) 
2. ออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ไม่เป็นพิษ (Design safer chemicals and products) 
3. ออกแบบกระบวนการสังเคราะห์ที่ไม่เป็นอันตราย (Design less hazardous chemical syntheses) 
4. การใช้สารหรือวัตถุดิบที่นำกลับมาใช้ใหม่ได้ (Use renewable feedstock) 
5. การใช้ตัวเร่งปฏิกิริยา (Utilize catalysts) ที่มีประสิทธิภาพ 
6. หลีกเลี่ยงการทำอนุพันธ์ที่ไม่จำเป็น (Avoid chemical derivatives) 
7. ทำปฏิกิริยาที่ให้มูลค่าทางเศรษฐศาสตร์สูงสุด (Maximize atom economy) 
8. ใช้ตัวทำละลายและกระบวนการที่ปลอดภัย (Use safer solvents and reaction conditions)
9. เพิ่มประสิทธิภาพของการใช้พลังงาน (Increase energy efficiency)
10. การออกแบบให้ผลิตภัณฑ์ที่ใช้แล้วย่อยสลายได้ (Design chemicals and products to degrade after use) 
11. มีกระบวนการวิเคราะห์แบบทันทีเพื่อป้องกันการเกิดมลภาวะ (Analyze in real time to prevent pollution) ของผลข้างเคียงจากปฏิกิริยา 
12. ลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุ (Minimize the potential for accidents) 

สามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ http://www.etm.sc.mahidol.ac.th/a7.shtml

หรือพอจะสรุป หลักเคมีสีเขียว แบบกว้างๆ ได้ดังนี้

1. การออกแบบกระบวนการสังเคราะห์ให้ได้ผลิตผลมากที่สุด
2. การเลือกใช้กระบวนการที่ปลอดภัยและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
3. การออกแบบและเลือกใช้กระบวนการที่ใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด
4. สิ่งที่ดีที่สุดของการจัดการของเสียคือการไม่สร้างของเสีย